nedjelja, 17. srpnja 2016.

TRADIZIONI POPOLARI ALBONESI - TRADICIJSKI OBIČAJI LABINA KOJEG VIŠE NEMA

Naslov je to knjige jednog od najsvestranijih i najuspješnijih gradonačelnika Labina u njegovoj dugoj povijesti. O njemu sam na ovom blogu o povijeti Labina i Labinšćine objavio više tekstova, u kojima sam, između ostalog napisao da je najzaslužniji za otvaranje kazališta u Labinu 1843. godine te povezivanje tog grada cestom s Rapcom u isto isto vrijeme njegova upravljanja povijesnom Alvonom.

Spomenuo sam i više njegovih publicističkih djela, od kojih je i knjiga Tradizioni popolari Albonesi, tiskana 1892. godine u štampariji Cobol&Priora u Trstu. U njoj obrađuje poslovice koje su se u njegovo vrijeme koristile među stanovnicima Labina, jednog od najurbanijih gradova u Istri, u kojem za razliku od nekih drugih gradova u njemu, zbog škrtoga tla u njegovom neposrednom okruženju, nije bilo poljoprivrednog stanovništva. U predgovoru napisanom četiri godine ranije on opisuje svoje obitelju Luciani i Manzoni, među najstarijima u gradu, labinsko građansko okruženje, običaje i tradicije, što ga je ponukalo na prikupljanje poslovica, pitalica, doskočica, ali i rugalica te poslovica na latinskom. Posebna je njihova vrijednost što su pisana na istarskom venecijanskom dijalektu labinskih građana. Nabrojao ih je točno 2049! Evo nekoliko primjera!

El vin a chi el ghe da in te le gambe(le gambe,la lengua)

Andar a Roma e no veder el Papa (viaggiar trascurando le cose essenziali).

El mondo xe tondo!

El xe duro come un tedosco!

La camina come la morte imbriaga!


Beato chi impara a vivver a spese de i altri!

Val piu la pratica che la gramatica!

La roba sara e mi no saro!

Le bestie se trata da bestie!

Chi maltrata le bestie, xe cativo anche coi kristiani!

Chi no ga cuor per le bestie, no lo ga gnanca per i omeni!

Parola dita non torna piu indrio!

Izuzetno su vrijedna i tri priloga knjige u kojima spominje labinske anegdote i priče utemeljene na stvarnim labinskim ljudima i događajima. Većinu od njih komentira i objašnjava

Primjeri:

El xe un vero Batocio. (Baticio aveva nome un semicretino che visse in Albona nelli primi decenni di questo secolo). Taj nadimak je nosila i labinska obitelj Francovich, kasnije Franco, koja je sredinom tridesetih proteklog stoljeća izgradila kino, a još ranije u neposrednoj blizini obiteljsku vilu, sada uređenu u super gradski hotel Peteani, koji je danas otvorio svoja vrata!

Vecio come l'asino del Piovan


Va per le porte picole.

Va a scolain Schitaza (o) se vede che ti xe stado a scola in Schitaza.

Sior Antogno del corpo duro,
Tuta la note ghe tromba el culo,
Tromba de qua, tromba di la,
Sior Antogno del cul pela!

Toni, Toni, cul di fero,
Le lasagne sul tagliero,
El formagio de sora via;
Toni Toni, scampa via!


Nakon rata ta je duhovna nit starig Labinjana prekinuta, a ubrzo i sasvim nestala, pa je to vrjednije ovo djelo Lucianija. Šteta da službeni Labin danas nema dovoljno sluha za očuvanje jezične i druge baštine preostalih naših Talijana.